Jak przebiega pogrzeb w obrządku żydowskim?

19-12-2023

Wielobarwność kulturowa Żydów sprawia, że ich rytuały pogrzebowe mogą się od siebie różnić, zwykle ze względu na kraj, w którym planowany jest pochówek. Dzisiaj omówimy przygotowania oraz samą ceremonię wyznawców religii mojżeszowej, tak bardzo odmiennej od tradycji katolickich.

Przygotowanie ciała

Po stwierdzeniu zgonu przez lekarza, rodzina układa zmarłego na podłodze, w taki sposób, aby jego nogi były skierowane w stronę drzwi wyjściowych. Kolejnym krokiem jest przykrycie ciała białym płótnem, zapalenie świecy i wyjście z domu. Zgodnie z zasadami judaizmu człowiek w chwili śmierci staje się nieczysty. Dlatego też rodzina nie może mieć bezpośredniego kontaktu ze zmarłym, a jego przygotowaniem musi zająć się ktoś inny. Takie zadanie zleca się członkom Bractwa Pogrzebowego Chewra Kadisza, działającemu przy lokalnej gminie żydowskiej. Podejmując się przygotowania, obmywają i ubierają zwłoki.

Ubranie

Bardzo ważne jest ubranie zmarłego, które musi być nowe. Ponadto, materiał użyty na tkaninę musi być pochodzenia naturalnego. Nie powinien być również mieszkanką innych surowców. Stosuje się między innymi czystą bawełnę lub czysty len. Najczęściej ciało ubiera się w szatę o nazwie tahrichim. Stój dla kobiet posiada 6 części, dla mężczyzn - 7. Mężczyznom zakłada się również tałes, czyli szal, który służy do modlitwy. Ubrania nie posiadają ozdób, a nogawki są zszywane: zmarłemu bowiem nie zakłada się butów. Balsamowanie również nie wchodzi w grę, jedynie w wypadku międzynarodowego transportu zwłok. Jakiekolwiek spowalnianie naturalnego procesu rozkładu ciała ludzkiego jest sprzeczne z zasadami judaizmu.

Pochówek

Zgodnie z tradycją - zmarłego powinno się grzebać w przeciągu 24h od chwili śmierci. Wiąże się to głównie z klimatem, który na Bliskim Wschodzie nie jest zbyt litościwy dla ludzkiego ciała. Należy jednak pamiętać, że według prawa polskiego nie wolno przeprowadzić pochówku przed upływem 24h. Wyjątkiem są, oczywiście, zgony spowodowane ciężkimi chorobami zakaźnymi.

Żydzi chowają zmarłych w skromnych trumnach, najlepiej wykonanych bez użycia gwoździ. Po uroczystości pogrzebowej trumna powinna być niesiona bardzo wolno, zalecane jest również robienie przerw. Następnie umieszcza się ją w grobie poziomo, z głową ułożoną na zachód, a nogami na wschód. Grób powinien być ziemny, a nie murowany. Należy również podkreślić, że w jednym grobie może spocząć tylko jeden zmarły.

Sam pogrzeb wyznawców judaizmu należy do tych krótszych. Każdy Żyd, który zauważy kondukt żałobny ma obowiązek do niego dołączyć. Śpiewa się psalmy, a po pochówku odmawia się Kadisz. Jest to modlitwa, która wyraża ból po stracie, ale jednoczenie wychwala Boga.

Na grobie nie stawia się żadnego pomnika. Dopiero po upływie roku od śmierci można postawić macewę (inaczej macebę) czyli tradycyjny żydowski nagrobek. Macewa to pionowa, najczęściej kamienna płyta, zdobiona inskrypcjami. Posiada charakterystyczny, półkoliście zakończony górny brzeg. Warto pamiętać, że na Bliskim Wschodzie nie kładzie się kwiatów na grobach, aczkolwiek w Polsce dopuszczane są wiązanki i wieńce. Co ciekawe, u nas również króluje zwyczaj pozostawiania na grobach drobnych kamyków, jako dowodu pamięci o zmarłym.

Kremacja u ortodoksyjnych Żydów występuje niezwykle rzadko, aczkolwiek rabini mogą poprowadzić uroczystości żałobne dla zmarłych, którzy mają zostać jej poddani. Takie życzenie rodzina musi uzgodnić wcześniej i uzyskać pozwolenie.

Żałoba

Żałoba jest stałym elementem pogodzenia się ze stratą,  w niemal każdej kulturze. W judaizmie podlega konkretnym wytycznym i składa się z trzech etapów:

• Schiwa, która trwa 7 dni. W tym czasie zakazane jest chodzenie do pracy, mycie i golenie się, obcinanie włosów. Nie wolno również studiować Tory ani słuchać muzyki. Nakazuje się absolutną wstrzemięźliwość.
• Szeloszim, trwający kolejne 30 dni. W tym czasie można już chodzić do pracy, wciąż jednak zakazane jest między innymi picie alkoholu, jedzenie mięsa oraz obcinanie włosów.
• Po tym czasie kończy się żałoba po dzieciach, rodzeństwu oraz mężu. Cały rok trwa żałoba po rodzicach, a czas ten określa się jako avelut.

Małgorzata Węglarz

Zobacz również: 🡆 Etapy żałoby - od szoku po ukojenie