Jak odczytywać symbolikę cmentarną?

30-11-2023

Dla wielu cmentarz jest miejscem ponurym, ale i magnetycznie pięknym. Odwiedzając naszych bliskich, zwłaszcza na starych nekropoliach, możemy niejednokrotnie natknąć się na rzeźbione nagrobki i pokryte łacińskimi zdaniami grobowce. To właśnie one przykuwają naszą uwagę i nadają cmentarzom tej nieuchwytnej, mistycznej aury. Co zatem oznaczają pomniki i zdobienia? Oto nasz poradnik, jak odczytywać symbole, które najczęściej znajdziemy na grobach.

Motywy roślinne

Drzewa, gałęzie, kwiaty. Zgodnie z ich naturalnymi właściwościami będą kojarzone z życiem wiecznym, odrodzeniem, a nawet potępieniem. Jednym z najczęściej stosowanych są liście palmy, bywa, że pojawia się gałązka oliwna. To właśnie ona najczęściej oplata imię i nazwisko zmarłego, nawet na współczesnych czarnych tabliczkach nagrobnych. Jej znaczenie to przebudzenie się z życia doczesnego do życia wiecznego. W wierzeniach chrześcijańskich mówimy tutaj o obiecanym przez Jezusa zmartwychwstaniu.

Kolejnym ważnym symbolem jest drzewo - stanowi zwycięstwo życia nad śmiercią. Co ciekawe, złamane drzewo oznacza przedwczesną śmierć. Do najpopularniejszych należy dąb, jako drzwi do nieba; cyprys - smutek. Cyprys po ścięciu nie odrasta, stąd naturalne kojarzy się z żałobą. Inne drzewo, które można czytać jako symbol odrodzenia, to brzoza.

Mak reprezentuje sen, zmartwychwstanie, róża to znak cnoty, piękna, symbol maryjny; lilia mówi o niewinności (to właśnie jej zapach zwykle kojarzony z pogrzebami). Bluszcz to oznaka wieczności. Dużo bardziej mrocznym symbolem jest cierń: jest atrybutem męki Jezusa Chrystusa. Czaszka, którą owija cierń, może oznaczać, że zmarły został potępiony na wieki. Jeżeli dostrzeżemy tylko 3 kolce cierniowe, mowa tutaj o gwoździach ukrzyżowanego Jezusa.

Skróty

R.I.P, czyli znany skrót od "Requiescat in pace", czyli łacińskiego wyrażenia oznaczającego "Spoczywaj w pokoju" lub "Niech spoczywa w pokoju". Może nam się kojarzyć z popularnym w świecie anglojęzycznym "Rest in peace", o tym samym znaczeniu. Dużo bardziej tajemniczym jest D.O.M, a jego łacińskie rozwinięcie to "Domus Omnium Mortuorum" czyli "Dom Wszystkich Zmarłych". Możemy spotkać się również z innym tłumaczeniem tego skrótu, mianowicie: "Deo Optimo Maxime" - "Bogu najlepszemu największemu". Z kolei powszechnym skrótem będzie "Ś.P", czyli "spoczywaj w pokoju".

Kości

Jednym z najczęściej występujących symboli są kości, głównie czaszki i piszczele (dlaczego akurat piszczele? Kiedy skrzyżujecie zmarłemu ręce na piersi to właśnie one znajdą się najbliżej czaszki). Kości odczytuje je się jako kruchość życia, zmierzanie ku temu, co nieuchronne, "memento mori", a więc "pamiętaj, żeś śmiertelny". Słynne wyrażenie będzie reprezentować również klepsydra, jako znak upływającego czasu.

Anioły

Najczęściej w formie rzeźb, to opiekunowie grobów, wysłannicy Boga, strażnicy. Ich zadaniem jest wzniesienie duszy zmarłego do nieba (często zrywając przy tym kajdany). Czasami będą dzierżyć miecz, róg lub trąbę. Anioły mogą obejmować postać zmarłego, wznosić oczy ku niebu lub klęczeć, opłakując stratę. Warto również wspomnieć o Abbadonie, czyli aniele ciszy, który występuje najczęściej w formie płaskorzeźby. Zobaczymy jak kładzie palec na ustach, może się nawet lekko uśmiechać.

Przedmioty

Urna, na czubku obelisku lub kolumny, oznacza przeobrażenie się ciała w proch. Przykrywający ją udrapowany materiał to swoista kurtyna, oddzielająca czas ziemski od wiecznego. Same kolumny i obeliski to symbol trwałości i konsekwencji. Kotwica to nadzieja na życie wieczne, "port", do którego zmierzamy, cierpliwość, ale również symbol głębokiej wiary chrześcijańskiej. Harfa to harmonia, nostalgia oraz obietnica nieśmiertelności. Księga symbolizuje proroctwo, wiedzę oraz naukę.

Warto zauważyć, że bogate zdobienie grobów miało swój renesans w XIX wieku, kiedy śmierć nie stanowiła tematu tabu. Cmentarze współczesne, na których obecnie króluje minimalizm, bywają często pozbawione szerszego znaczenia. Z pewnością znajdziemy tam gwiazdkę obok daty urodzin zmarłego i krzyż - oznaczający dzień jego śmierci.

Małgorzata Węglarz

Zobacz również: 🡆 Winda pogrzebowa - czy to ważny element ceremonii pogrzebowej?