Myśli na ostatnią drogę - czyli cytaty o śmierci

11-05-2020

Życie ludzkie jest niczym kamyczki skomplikowanej układanki, której złożoność dostrzega się w całej pełni po śmierci. W codziennym biegu, zajęci rozmaitymi sprawami mamy nadzieję, że jeszcze jest dużo czasu. Że zdążymy spotkać się z Bliskimi, Przyjaciółmi i Znajomymi. Że porozmawiamy, powiemy sobie o ważnych sprawach...

Nadzieja ta jednak czasem zawodzi. Śmierć bywa niekiedy szybsza od naszych planów. Pozostajemy wtedy ze smutkiem, żalem, niewypowiedzianym słowami albo i bez słów, bo w obliczu śmierci każde słowo jest zbyt małe.

Może i dlatego tak trudne jest napisanie nekrologu czy klepsydry albo epitafium zawierającego informacje inne, niż standardowe dane porządkowe dotyczące daty śmierci oraz daty i miejsca pogrzebu. Jeszcze większym wyzwaniem staje się powiedzenie kilku słów na pogrzebie. Im bliższa relacja - tym trudniej, bo przecież niemożliwym jest, aby wiele lat życia, tak bogatego w wydarzenia, zamknąć w kilku słowach...

Gdy brakuje nam słów, szukamy niemal instynktownie czegoś, co już zostało wypowiedziane w przeszłości - a co jest nam bliskie tak, że moglibyśmy się pod tym podpisać sami. To dlatego taką popularnością cieszą się różnego rodzaju cytaty - zwane inaczej "złotymi myślami". To, co wyrażają, jest nie tylko uniwersalne, ale i bardzo trafne.

Źródłem inspiracji w przypadku cytatów związanych z przemijaniem, odchodzeniem czy śmiercią są najczęściej poezja i proza, rzadziej dzieła filmowe. Osoby wierzące - ale nie tylko one - czerpią też z Biblii. Biblia to bowiem nie tylko dla osób wierzących księga natchniona, ale też jedno z najwybitniejszych dzieł literackich na świecie, przetłumaczone na ok. 698 języków. Na tym jednak nie wyczerpuje się skarbnica myśli i aforyzmów, którymi można próbować wyrazić to, co czuje serce.

W każdym kraju czy w każdym kręgu kulturowym istnieje zestaw autorów, którzy najtrafniej ujęli w słowa rzeczywistość śmierci i żałoby. Czasem są to rodzimi autorzy - tak, jak chociażby w Polsce ks. Jan Twardowski - a czasem pisarze, których nazwiska znane są niemal na całym świecie, jak chociażby Khalil Gibran czyli autor powieści poetyckiej "Prorok", jak również osoby sławne, znane jako naukowcy (jak chociażby Albert Einstein).

Sentencje o śmierci i przemijaniu

Poniżej znajduje się kilka takich cytatów związanych z ostatnim pożegnaniem:

Biblia:

"Nikt z nas nie żyje dla siebie i nikt nie umiera dla siebie; jeżeli bowiem żyjemy, żyjemy dla Pana; jeżeli zaś umieramy, umieramy dla Pana. I w życiu więc i śmierci należymy do Pana" (List do Rzymian 14,7-8)

"Ja jestem zmartwychwstaniem i życiem. Kto we Mnie wierzy, choćby i umarł, żyć będzie. Każdy, kto żyje i wierzy we Mnie, nie umrze na wieki." - słowa Jezusa do Marty, siostry Łazarza (Ewangelia wg św. Jana 11,25-26)

"[Łaska] ukazana zaś została teraz przez pojawienie się naszego Zbawiciela, Chrystusa Jezusa, który przezwyciężył śmierć, a na życie i nieśmiertelność rzucił światło przez Ewangelię." (2 List do Tymoteusza 1,10)

"A kiedy już to, co zniszczalne, przyodzieje się w niezniszczalność, a to, co śmiertelne, przyodzieje się w nieśmiertelność, wtedy sprawdzą się słowa, które zostały napisane: Zwycięstwo pochłonęło śmierć. Gdzież jest, o śmierci twoje zwycięstwo? Gdzież jest, o śmierci, twój oścień?" (1 List do Koryntian 15,54-55)

Ks. Jan Twardowski (1915 - 2006):

"Śpieszmy się kochać ludzi, tak szybko odchodzą..." [Śpieszmy się]

"...można odejść na zawsze by stale być blisko" [Na Powązkach warszawskich]

"(...) naprawdę można kochać umarłych bo właśnie oni są uparcie obecni" [O stale obecnych]

"...i chyba dlatego umieramy żeby nas było widać i nie widać" [Żeby się obudzić]

"Żal że się za mało kochało

że się myślało o sobie

że się już nie zdążyło

że było za późno" [Żal]

I jedno z najczęściej przywoływanych - wyznanie, czy nawet skarga:

"Odeszłaś cicho, bez słów pożegnania.

Tak jakbyś nie chciała, swym odejściem smucić...

tak jakbyś wierzyła w godzinę rozstania,

że masz niebawem z dobrą wieścią wrócić"

Khalil Gibran:

"Żegnając przyjaciela, nie płacz, ponieważ jego nieobecność ukaże ci to, co najbardziej w nim kochasz."

"Zapomnisz może o osobie, z którą się śmiałeś, lecz nigdy nie zapomnisz o osobie, z którą płakałeś."

"Wasze dzieci nie są waszymi dziećmi. Są synami i córkami powołanymi do życia przez Życie. Przychodzą przez was, ale nie z was. I choć są z wami, do was nie należą."

"Wspomnienie jest formą spotkania."

"Żyjemy tylko po to, aby odkryć piękno. Wszystko inne jest jedynie sztuką oczekiwania."

Różni autorzy:

"Umarłych wieczność dotąd trwa, dokąd pamięcią im się płaci" (Wisława Szymborska)

"Śmierć nie jest kresem naszego istnienia, żyjemy w naszych dzieciach i następnych pokoleniach. Albowiem to dalej my a nasze ciała to tylko zwiędłe liście na drzewie życia" (Albert Einstein)

"Wszystko tak szybko przemija i nim się spostrzeżemy, dobiliśmy już do kresu życia..." (Rupert Mayer)

"Nie żyjemy, aby umierać... ale umieramy, aby żyć wiecznie" (Michael Buchberger)

"Bóg widzi śmierć inaczej niż my, my widzimy ją jako ciemny mur, Bóg jako bramę..." (Walter Flex)

To tylko niektóre - choć chyba najbardziej znane - cytaty i aforyzmy, które w poetycki sposób próbują wyrażać to, co trudne i bolesne czyli rozstanie z Kochaną Osobą. Przygotowując nekrolog, epitafium czy kilka słów do uczestników pogrzebu można z nich skorzystać. Ale nic nie stoi na przeszkodzie, żeby w głębi serca poszukać własnych, niepowtarzalnych słów pamiętając o tym, że "słowa są ponadczasowe. Powinieneś je wypowiadać lub pisać ze świadomością o ich wieczności." (Khalil Gibran)

Zobacz również: 🡆 Winda pogrzebowa - czy to ważny element ceremonii pogrzebowej?