Wróć do listy porad

Zachowek - ile wynosi zachowek i komu się należy?

Zachowek - ile wynosi zachowek i komu się należy?

Spory spadkowe należą do najczęściej rozpatrywanych sądowych spraw majątkowych. U podstaw wielu takich sporów leży niezgoda na zapisy testamentowe i związane z tym prawo do zachowku. Czym jest zachowek? Kto go może otrzymać? Jaka jest jego wysokość?

 

Co to jest zachowek?

Zachowek uznaje się za bardzo złożoną instytucję prawa spadkowego. Regulacje w tym zakresie zawarte są w dziale czwartym Kodeksu cywilnego. Zgodnie z zapisami tego kodeksu zachowek jest uprawnieniem, chroniącym najbliższych krewnych spadkobiercy, którzy w myśl przepisów stanowią grono spadkobierców ustawowych czyli takich, którzy dziedziczą majątek po zmarłym krewnym w sytuacji, gdy nie pozostawił on zapisu testamentowego. Zachowek jest substytutem spadku, częścią masy spadkowej, która przypadłaby w udziale spadkobiercom ustawowym. Rzeczeni spadkobiercy mają prawo żądać zachowków od spadkobierców przywołanych testamentem.

 

Kto może ubiegać się o zachowek?

Do osób uprawnionych kodeks cywilny zalicza w pierwszej kolejności zstępnych czyli potomków zmarłego: dzieci, wnuki, prawnuki. W dalszej kolejności osobami uprawnionymi do domagania się zachowku są małżonkowie oraz rodzice zmarłego. Należy wiedzieć, że małżonek może otrzymać zachowek tylko w sytuacji, gdy zmarły nie pozostawił zstępnych, a rodzice zyskują uprawnienie w momencie braku i zstępnych, i małżonka. Brak ustawowych spadkobierców nie zawsze oznacza dosłownie ich fizyczny brak. To także sytuacje w których spadkobiercy:
- Zostali wydziedziczeni,
- Są niegodni spadku,
- Odrzucili spadek,
- W umowie zawartej ze zmarłym zrzekli się dziedziczenia,
- Będący małżonkami w separacji oraz przeciwko którym zmarły przed śmiercią złożył uzasadniony pozew o rozwód lub separację.

Wyłączenie wymienionych osób nie powoduje wyłączenia z prawa do zachowku ich zstępnych. Dla przykładu syn osoby, która zrzekła się spadku może ubiegać się o zachowek - roszczenie przechodzi na zstępnych.
Prawa do zachowku nie mają dalsi krewni, na przykład teściowie, synowa, zięć.

 

Zachowek po rodzicach

Prawo do ubiegania się o zachowek po rodzicach najczęściej dotyczy dzieci oraz małżonka. W przypadku dziedziczenia ustawowego jest to grono osób któremu majątek po zmarłym przysługuje z mocy prawa (o ile nie mają miejsca wyłączenia przywołane w powyższym akapicie). Bardzo często przedmiotem sporu jest majątek w całości zapisany w testamencie małżonkowi z pominięciem dzieci. Nie zawsze jest to działanie testatora mające na celu całkowite wyłączenie dzieci z dziedziczenia, ale często chodzi o utrzymanie majątku rodzinnego w całości szczególnie wówczas, gdy mamy do czynienia z dziedziczeniem firm, ziemi, innych nieruchomości. Jednak dzieci czy inni zstępni nie zawsze okazują się cierpliwi lub nie mają zaufania do współmałżonka i występują o wypłatę zachowku. Jeśli spadkobierca testamentowy nie chce dobrowolnie wypłacić zachowku po rodzicach, wówczas należy złożyć pozew do sądu.

 

zachowek

 

Ile wynosi zachowek?

Zachowek jest roszczeniem finansowym, którego wysokość jest obliczana od masy spadkowej, która przypadłaby uprawnionemu, gdyby podziału dokonywano bez testamentu. Dla przykładu: zmarły ojciec zapisał majątek żonie pomijając dwie córki. Jedna z nich odrzuciła spadek. Mimo odrzucenia do ustalenia zachowku dla córki drugiej stosuje się zasadę podziału teoretycznie uwzględniająca wszystkich uprawnionych. Tak więc zachowek obliczany jest z 1/3 masy spadkowej. Jego wysokość to 1/2 wartości tej części. Jeśli przedmiotem sporu byłaby kwota 300 tysięcy złotych, to mąż zmarłej musi córce wypłacić 50 tysięcy, co stanowi połowę z jednej trzeciej spadku.

 

Zachowek a darowizna

Ustalenie kwoty należnego zachowku nie zawsze jest proste. Tak bywa w przypadku darowizn. Obliczenie zachowku musi być dokonane od czystej wartości spadku, którą ustala się pomniejszając aktywa masy o darowizny poczynione przez spadkodawcę na rzecz spadkobierców. Nie wszystkie darowizny mają znaczenie - drobne prezenty z okazji świąt czy urodzin, darowizny z okresu dłuższego niż 10 lat od dnia śmierci spadkodawcy lub sprzed zawarcia związku małżeńskiego oraz rozporządzenia majątkiem dotyczące nienarodzonych zstępnych (w czasie dłuższym niż 300 dni przed ich narodzeniem) nie są odliczane. Przy odliczaniu wartości darowizny nie ma znaczenia zniszczenie lub zużycie darowizny lub fakt, że w chwili rozprawy darowizna nie była już własnością spadkobiercy.

 

Zachowek a terminy

Prawo do zachowku przedawnia się. Ustawowy okres, w którym można domagać się substytutu spadku wynosi pięć lat od dnia otwarcia spadku. Dniem otwarcia spadku przy zapisie testamentowym jest dzień odczytania testamentu, a w przypadku braku testamentu za dzień otwarcia spadku uznaje się datę śmierci spadkodawcy.


Zobacz również: 🡆 Jakie kwiaty posadzić na cmentarzu?