Jak wygląda pogrzeb w obrządku prawosławnym?

12-12-2023

Zdecydowana większość wierzących w Polsce należy do Kościoła rzymskokatolickiego. Nic więc dziwnego, że najwięcej pogrzebów wykonuje się w zgodzie z jego liturgią. Pamiętajmy jednak, że nie są to jedyne wyznaniowe uroczystości pogrzebowe, jakie mają miejsce w naszym kraju.

Dlaczego warto poznać rytuały pogrzebowe związane z innymi religiami? Jeżeli przyjdzie nam w udziale uczestnictwo w takiej ceremonii pogrzebowej, łatwiej będziemy mogli okazać szacunek oraz zrozumienie dla praktyk pogrzebowych danego wyznania. Dzisiaj przyjrzymy się prawosławnym obrzędom pogrzebowym.

Cerkiew

Kościół prawosławny, inaczej Cerkiew, należy do grupy Kościołów chrześcijańskich. Oznacza to, że obrzędy religijne są podobne do tych przeprowadzanych w Kościele rzymskokatolickim czy grekokatolickim; ich symbolika również będzie podobna. W prawosławnym odłamie chrześcijaństwa zobaczymy jednak nieco inny krzyż: posiada on dodatkową belkę ukośną, którą umieszcza się poniżej belki poprzecznej krzyża łacińskiego. Kościoły katolickie oraz Cerkiew w obrzędach pogrzebowych stosują również świece oraz muzykę: wokalną lub instrumentalną. 

Przygotowanie ciała

Po śmierci zmarłego jego ciało obmywa się gąbką nasączoną ciepłą wodą, i wykonuje znak krzyża na czole, piersiach, dłoniach, kolanach i stopach. Ubrania muszą być nowe, ponieważ będą stanowić nowe okrycie w nieśmiertelności. Przygotowuje się również sawan, czyli kawałek białego płótna, którym następnie przykrywa się ciało. Sawan symbolizuje szatę chrzcielną, co ma podkreślić przynależność zmarłego do Cerkwi. Przed złożeniem ciała do grobu kapłan kropi wodą święconą ciało i trumnę. Na czole zmarłego kładzie się papierowy wieniec z wizerunkiem Jezusa Chrystusa, Matki Boskiej, Świętego Jana Chrzciciela i ze słowami Trysagionu (Trysagion to hymn na cześć Trójcy Świętej). Kiedy trumna zostanie już opuszczona do grobu, kapłan posypuje ją popiołem, pszenicą i ziemią.

Liturgia

Prawosławna liturgia pogrzebowa jest bogata i rozbudowana. Zobaczymy tutaj aż pięć sposobów chowania zmarłych. Obrządki będą się nieco różnić w przypadku chowania dzieci, osób świeckich, zakonników, kapłanów, a nawet zmarłych w okresie Oktawy Wielkanocnej.

W Cerkwi odbywa się otpiewanije, czyli pożegnanie zmarłego przez bliskich. Ważnym elementem jest odczytanie modlitwy o wybaczeniu grzechów: kartę z jej tekstem umieszcza się później w trumnie. W obrządku prawosławnym na czas uroczystości pogrzebowych trumna powinna pozostać otwarta. Co ciekawe, można to zrobić jedynie w Cerkwii: nabożeństwo odprawiane na cmentarzach komunalnych dopuszcza zamkniecie wieka. W takiej sytuacji tekst modlitwy odpuszczenia grzechów zostanie do niej przyklejony lub położony na wieku.  Warto również pamiętać, że pełna liturgia eucharystyczna jest odprawiana wyłącznie w Cerkwii. Na cmentarzach komunalnych duchowni prawosławni odprawiają jedynie nabożeństwo pogrzebowe.

W obrządku prawosławnym występują tak zwane trzy dni upamiętnienia:

• W dniu pochówku, czyli trzeciego dnia po śmierci.
• Dziewiątego dnia po śmierci.
• Czterdziestego dnia po śmierci

Prawosławni wierzą, że w pierwszych dwóch dniach po śmierci dusza zmarłego przebywa na ziemi, dlatego pogrzeb może zostać przeprowadzony dopiero trzeciego dnia.

Muzyka

Muzyka to wyłącznie śpiew w języku starocerkiewnosłowiańskim. W czasie pożegnania śpiewane są stichiry (poetycki śpiew liturgiczny). Uznaje się je za osobiste pożegnanie zmarłego przez wszystkich znajdujących się w Cerkwi, a ostatnią stichirę wygłasza się z perspektywy zmarłego. Warto podkreślić, że jej ton jest odmienny od reszty nabożeństwa. Wyraża zarówno emocje jak i pewność kontynuacji życia po śmierci.

Warto wiedzieć

W Kościele prawosławnym panuje przekonanie, że kremacja jest sprzeczna z tradycją. Według niej ciało powinno zostać zachowane w całości, ze względu na silną wiarę w jego zmartwychwstanie. Tylko w takim przypadku Jezus Chrystus będzie mógł rozpoznać zmarłego w dniu Sądu Ostatecznego. Jeżeli jednak z różnych powodów wykonanie kremacji jest konieczne, należy uzyskać pozwolenie bezpośrednio od kapłana.

Małgorzata Węglarz

Zobacz również: 🡆 Co się stanie z naszym Facebookiem, kiedy umrzemy?