Przesądy pogrzebowe

Przesądy pogrzebowe i funkcjonująca do dzisiejszych czasów symbolika związana ze śmiercią i jej obrzędowością nie jest efektem zacofania, a raczej przywiązania ludzi do tradycji, która z szacunku przekazywana jest od wieków z pokolenia na pokolenie. Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że pewne elementy uważane dziś za powszechne w pielęgnowaniu pamięci o zmarłych wywodzą się jeszcze z czasów i wierzeń plemion słowiańskich, zanim na naszych ziemiach zapanowała religia chrześcijańska.
Niektóre zwyczaje zanikły całkowicie wieki temu, niektóre zaś uległy przekształceniu i nabrały nowego znaczenia, jeszcze inne natomiast trwają do czasów obecnych.
Symbolika związana ze śmiercią
Na naszych ziemiach w czasach plemion słowiańskich za święte uważano gaje - zwane też dąbrowami - w których modlono się do bogów i oddawano w nich cześć zmarłym przodkom. Nazwa "dąbrowa" zachowała się zresztą do dzisiaj, chociażby w postaci nazw miejscowości zawierających ten właśnie człon. Wraz z postępującą chrystianizacją gaje były wycinane, ale nadal dbano o sakralne wykorzystanie miejsca uważanego za święte. W tym samym miejscu powstawały kościoły i z czasem cmentarze przykościelne. Zapalanie przez nas zniczy również ma swoje korzenie we wierzeniach słowiańskich. W miejscach śmierci, na drogach lub miejscach pochówku - kurhanach zapalano ogień, aby duchy przodków nie błąkały się i mogły odnaleźć drogę, a przy tym ogrzać się w cieple ognia. Istnieje hipoteza, że pochodzenie dzisiejszego słowa znicz wywodzi się bezpośrednio od nazwy duchów zmarłych, które nazywano "zniczami". Dziś zapalony znicz i złożone kwiaty symbolizują naszą pamięć i szacunek.
Wierzono również, że w nocy pomiędzy 1-2 listopada po cmentarzach błąkają się dusze zmarłych. Dzień Zaduszny został ustanowiony przez Kościół w 998 roku jako usankcjonowanie powszechnych zwyczajów przedchrześcijańskich, z którymi kościół nie chciał walczyć. Również ucztowanie po pogrzebach i pozostawianie pokarmu na stołach dla zmarłych oraz na miejscach pochówku zwane czasem "dziadami" ma głębokie korzenie w tradycjach słowiańskich.
Przesądy pogrzebowe w Polsce
Kiedyś istniało powszechne przekonanie, że ksiądz udający się do chorego z posługą kapłańską jest zwiastunem rychłej śmierci. Dlatego też przez długie lata Sakrament Namaszczenia Chorych uważany był za "ostatnie namaszczenie" i taką też nosił potoczną nazwę. Z tej samej przyczyny zwlekano z wezwaniem kapłana do chorego. To zaś skutkowało później wieloma dramatami, jeśli ktoś - bojąc się wizyty kapłana - zmarł bez zaopatrzenia sakramentami świętymi, gdy ten nie zdążył, kiedy faktycznie zbliżała się śmierć. Dzisiaj ksiądz idący (poza czasem tzw. kolędy, oczywiście) po ulicy w stroju składającym się z sutanny, komży i stuły, z tzw. bursą (w której mieści się Najświętszy Sakrament) do osoby chorej, nikogo nie dziwi. W niektórych parafiach takie odwiedziny mają miejsce co miesiąc. Warto też, aby osoby wierzące podtrzymywały przy tej okazji piękny zwyczaj zatrzymania się i przyklęknięcia - nie ze względu na księdza, ale na znak szacunku dla Najświętszego Sakramentu właśnie.
Bardzo starym zwyczajem związanym ze śmiercią jest aby w czasie agonii osobie umierającej towarzyszyła gromnica. Gdy zaś śmierć już nastąpi, otwiera się szeroko okna i drzwi, aby dusza mogła spokojnie odejść, a zapaloną świecę wkłada w dłonie zmarłego, aby rozświetlić duszy drogę. Zmarłemu nie patrzyło się w oczy; zamykano je - a jeśli nie chciały się zamknąć, kładziono na nich monety.
Bardzo powszechnym zwyczajem jeszcze kilkadziesiąt lat temu, również w miastach, był zwyczaj obmycia i ubrania ciała rodziców przez dzieci. Następnie następowało ułożenie ciała w otwartej trumnie przy zapalonych świecach do dnia pogrzebu. Czasem odbywało się czuwanie rodziny i sąsiadów przy zmarłym, podczas którego to czuwania modlono się. Do dziś np. na Kaszubach zachował się zwyczaj tzw. Pustej Nocy czyli modlitewnego czuwania przy Zmarłym w jego domu.
W domach zasłaniano lustra i zatrzymywano zegary. Pogrzeb musiał odbyć się przed niedzielą. Zmarłego wyprowadzano w trumnie zawsze nogami do przodu, uderzając trumną trzykrotnie o próg drzwi wejściowych.
Do trumny wkłada się, dość powszechnie nawet obecnie, ulubione przedmioty, którymi posługiwał się zmarły za życia oraz w zależności od wiary różaniec, obrazki ze świętymi, modlitewniki. O tym, co wkłada się do trumny zmarłemu pisaliśmy szerzej tutaj. Spotykanym przesądem jest także stwierdzenie, że śmierć chodzi trójkami lub, że w ciąży nie powinno się chodzić na pogrzeb, a już szczególnie nie powinno się patrzeć na Zmarłego. Coraz rzadziej posypuje się też trumnę solą, natomiast zwyczaj sypania na trumnę grudki ziemi jest popularny po dzień dzisiejszy w wielu regionach Polski.
Przesądy pogrzebowe są elementem tradycji i naszej tożsamości. Nie trzeba w nie wierzyć, ale należy szanować osoby, które traktują te wierzenia i obrzędy jako element godnego pożegnania i oddania szacunku osobie zmarłej.
Zobacz również: 🡆 Donacja zwłok
Partnerzy
Pozostałe porady
- ➡ Śmierć w górach - co z pogrzebem?
- ➡ Jaki karawan wybrać do ceremonii pogrzebowej?
- ➡ Zasiłek pogrzebowy po śmierci osoby bezrobotnej
- ➡ Pochówek dzieci nienarodzonych - jak zorganizować pogrzeb dziecka nienarodzonego?
- ➡ Całun - wczoraj i dziś
- ➡ Ile zazwyczaj trwa żałoba po zmarłym?
- ➡ Pogrzeb online - konieczność czy znak czasu?
- ➡ Co się wkłada do trumny Zmarłemu?
- ➡ O pomnikach nagrobnych słów kilka
- ➡ Kontakt ze zmarłą osobą
- ➡ Śmierć w domu - co robić?
- ➡ Czy stypa jest obowiązkowa?
- ➡ Winda pogrzebowa - czy to ważny element ceremonii pogrzebowej?
- ➡ Etapy żałoby - od szoku po ukojenie
- ➡ Zwrot kosztów pogrzebu
- ➡ W sercu czy na zewnątrz? - czyli żałobne dylematy
- ➡ Kiedy za pogrzeb płaci opieka społeczna?
- ➡ W proch się obrócisz - i co dalej? Dyskusja o miejscach pochówku prochów ludzkich
- ➡ Ubiór męski na pogrzebie zimą
- ➡ Przesądy pogrzebowe
- ➡ Wszystkie kolory żałoby - o stroju żałobnym kilka słów
- ➡ Koronawirus a konieczność wizyty w zakładzie pogrzebowym i organizacja pogrzebu
- ➡ Myśli na ostatnią drogę - czyli cytaty o śmierci
- ➡ Co wpisać na szarfie pogrzebowej? Napis na wieniec pogrzebowy
- ➡ Ochrona przed koronawirusem - nie tylko na pogrzebie
Zakłady pogrzebowe z innych miast w Polsce:
-
Dolnośląskie
- Bogatynia
- Bolesławiec
- Bukowice
- Chobienia
- Chocianów
- Cieszków
- Dzierżoniów
- Głogów
- Jawor
- Jelcz Laskowice
- Jelenia Góra
- Kłodzko
- Kobierzyce
- Kudowa-Zdrój
- Legnica
- Lubin
- Międzybórz
- Milicz
- Nowa Ruda
- Nowogrodziec
- Oborniki Śląskie
- Oleśnica
- Oława
- Orzesze
- Polkowice
- Prochowice
- Prusice
- Przemków
- Sobótka
- Strzegom
- Strzelin
- Ścinawa
- Świdnica
- Trzebnica
- Twardogóra
- Wałbrzych
- Wąsosz
- Wołów
- Wrocław
- Zawonia
- Ząbkowice Śląskie
- Zgorzelec
- Ziębice
- Złotoryja
- Żórawina
-
Kujawsko-Pomorskie
- Bydgoszcz
- Chełmno
- Ciechocinek
- Czernikowo
- Dobrzyń n.Wisłą
- Gniewkowo
- Golub-Dobrzyń
- Grudziądz
- Inowrocław
- Janowiec Wielkopolski
- Kamień Krajeński
- Koronowo
- Kowalewo
- Kruszwica
- Łabiszyn
- Nakło nad Notecią
- Osie
- Podzamek Golubski
- Radomin
- Rogowo
- Rypin
- Sępólno Krajeńskie
- Strzelno
- Szubin
- Toruń
- Wielka Nieszawka
- Włocławek
- Żnin
-
Lubelskie
- Annopol
- Bełżec
- Biała Podlaska
- Biłgoraj
- Bychawa
- Chełm
- Cyców
- Dęblin
- Dołhobyczów
- Frampol
- Garbów
- Góra Puławska
- Hrubieszów
- Jabłoń
- Janów Lubelski
- Janów Podlaski
- Końskowola
- Krasnobród
- Krasnystaw
- Kraśnik
- Lubartów
- Lublin
- Łęczna
- Łuków
- Mełgiew
- Motycz
- Nałęczów
- Niedrzwica Duża
- Opole Lubelskie
- Parczew
- Piaski
- Poniatowa
- Puławy
- Radecznica
- Radzyń Podlaski
- Rejowiec Fabryczny
- Rudnik
- Sułów
- Szczebrzeszyn
- Świdnik
- Terespol
- Tereszpol
- Tomaszów Lubelski
- Trawniki
- Tyszowce
- Wierzbica
- Zamość
-
Lubuskie
-
Łódzkie
-
Małopolskie
-
Mazowieckie
- Brwinów
- Ciechanów
- Czosnków
- Garwolin
- Góra Kalwaria
- Grodzisk Mazowiecki
- Grójec
- Jadów
- Jedlińsk
- Józefów
- Kobyłka
- Konstancin-Jeziorna
- Kozienice
- Ławki
- Łosice
- Magnuszew
- Maków Mazowiecki
- Marki
- Mińsk Mazowiecki
- Mława
- Mszczonów
- Nadarzyn
- Nowy Dwór Mazowiecki
- Ostrołęka
- Ostrów Mazowiecka
- Otwock
- Piaseczno
- Pionki
- Płock
- Płońsk
- Pruszków
- Przasnysz
- Pułtusk
- Raciąż
- Radom
- Radzymin
- Serock
- Siedlce
- Sierpc
- Sochaczew
- Sokołów Podlaski
- Stare Babice
- Szydłowiec
- Tarczyn
- Tczów
- Trojanów
- Warka
- Warszawa
- Warszawa Bielany
- Warszawa Bródno
- Warszawa Mokotów
- Warszawa Ochota
- Warszawa Praga Południe
- Warszawa Praga Północ
- Warszawa Rembertów
- Warszawa Śródmieście
- Warszawa Ursus
- Warszawa Włochy
- Warszawa Wola
- Warszawa Żoliborz
- Węgrów
- Wierzbica
- Wołomin
- Wyszków
- Ząbki
- Zielonka
- Zwoleń
- Żuromin
- Żyrardów
-
Opolskie
-
Podkarpackie
-
Podlaskie
-
Pomorskie
- Bolszewo
- Bytów
- Chmielno
- Chojnice
- Czersk
- Człuchów
- Gdańsk
- Gdynia
- Gniew
- Kartuzy
- Kębłowo
- Kolbudy
- Koleczkowo
- Kosakowo
- Kościerzyna
- Kwidzyn
- Lębork
- Luzino
- Łęgowo
- Malbork
- Miastko
- Nowy Dwór Gdański
- Nowy Dwór Wejherowski
- Osiek
- Otomino
- Pelplin
- Pierwoszyno
- Pinczyn
- Prabuty
- Pruszcz Gdański
- Przodkowo
- Puck
- Reda
- Rumia
- Rusocin
- Sierakowice
- Słupsk
- Sopot
- Starogard Gdański
- Stegna
- Straszyn
- Tczew
- Trąbki Wielkie
- Turze
- Ustka
- Wejherowo
- Żukowo
-
Śląskie
- Bielsko-Biała
- Bieruń Stary
- Blachownia
- Bojszów
- Chorzów
- Cieszyn
- Cięcina
- Czechowice-Dziedzice
- Częstochowa
- Gliwice
- Grodziszka
- Katowice
- Kłobuck
- Knurów
- Koszęcin
- Kozy
- Lądek Zdrój
- Lubliniec
- Miasteczko Śląskie
- Milówka
- Mysłowice
- Myszków
- Pławniowice
- Poraj
- Psary
- Pszów
- Pyskowice
- Racibórz
- Radzionków
- Ruda Śląska
- Rybnik
- Rydułtowy
- Siemianowice Śląskie
- Siemonia
- Skoczów
- Sosnowiec
- Świerklaniec
- Świętochłowice
- Tarnowskie Góry
- Tworóg
- Tychy
- Węgierska Górka
- Wilamowice
- Wodzisław Śląski
- Wojkowice
- Wojska
- Zabrze
- Zawiercie
- Ziemięcice
- Żory
- Żywiec
-
Świętokrzyskie
-
Warmińsko-Mazurskie
- Barciany
- Bartoszyce
- Biskupiec k. Iławy
- Biskupiec k. Reszla
- Braniewo
- Dobre Miasto
- Działdowo
- Elbląg
- Ełk
- Frombork
- Giżycko
- Gołdap
- Górowo Iławieckie
- Iława
- Kętrzyn
- Korsze
- Lidzbark Warmiński
- Lubawa
- Mikołajki
- Młynary
- Morąg
- Mrągowo
- Nidzica
- Nowe Miasto Lubawskie
- Olecko
- Olsztyn
- Ostróda
- Pasłęk
- Piecki
- Pisz
- Reszel
- Ryn
- Sępopol
- Srokowo
- Szczytno
- Węgorzewo
- Wydminy
-
Wielkopolskie
- Babiak
- Bogucin
- Buk
- Chełmce
- Chocz
- Chodzież
- Czapury
- Czarnków
- Czempiń
- Czerwonak
- Damasławek
- Gądki
- Gniezno
- Gostyń
- Grodzisk Wielkopolski
- Jarocin
- Kalisz
- Kłodawa
- Koło
- Konin
- Kościan
- Kórnik
- Krotoszyn
- Leszno
- Lubasz
- Luboń
- Międzychód
- Miłosław
- Murowana Goślina
- Nowe Skalmierzyce
- Nowy Tomyśl
- Oborniki Wielkopolskie
- Ostrów Wielkopolski
- Ostrzeszów
- Pępowo
- Piła
- Pleszew
- Pniewy
- Poznań
- Puszczykowo
- Rawicz
- Rososzyca
- Słupca
- Sompolno
- Suchy Las
- Swarzędz
- Ślesin
- Śrem
- Środa Wielkopolska
- Trzemeszno
- Turek
- Wągrowiec
- Wolsztyn
- Września
- Zagórów
- Złotów
-
Zachodniopomorskie
- Barlinek
- Białogard
- Bobolice
- Czaplinek
- Darłowo
- Dębno
- Drawsko Pomorskie
- Gościno
- Gryfice
- Gryfino
- Kalisz Pomorski
- Kamień Pomorski
- Kołobrzeg
- Koszalin
- Międzyzdroje
- Mirosławiec
- Myślibórz
- Nowogard
- Polanów
- Police
- Połczyn-Zdrój
- Sławno
- Stargard
- Szczecin
- Szczecinek
- Świdwin
- Świnoujście
- Trzebiatów
- Wałcz
- Węgorzyno
- Wolin
- Złocieniec