Pochówek dzieci nienarodzonych - jak zorganizować pogrzeb dziecka nienarodzonego?

07-09-2018

Rodzina to - według definicji - najmniejsza i jedna z najważniejszych grup społecznych. Porównuje się ją nieraz do kwiatu, który powołany jest, aby rozkwitać i owocować. W najbardziej oczywisty i dosłowny sposób to owocowanie ma miejsce wtedy, gdy na świecie pojawiają się dzieci. Kwestie związane z czasem ich przyjścia na świat są bardzo indywidualne - i decyzję o tym powinno się pozostawić najbardziej zainteresowanym czyli samym przyszłym rodzicom.

Bywa jednak nieraz tak, że mimo pragnienia posiadania dziecka i wszelkich starań - ono się nie pojawia. Jak pokazują statystyki - problem z płodnością może w Polsce dotyczyć już ok. 1,5 mln par. A bywa i tak, że dziecko pojawia się wprawdzie, ale na krótko. Poronienia lub mocno przedwczesne narodziny to prawdziwe dramaty osób oczekujących dziecka. Większość par nie chce nawet myśleć, że to mogłoby przydarzyć się w ich przypadku. Jednak, gdy się faktycznie zdarzy, wtedy stają oni przed wieloma pytaniami i dylematami. Wśród nich jest kwestia: czy i jak zorganizować pogrzeb dziecka nienarodzonego?

Według przepisów prawnych, które przechodziły także w ciągu ostatnich prawie 20 lat różne nowelizacje, a konkretnie według ustawy przyjętej przez Sejm RP w dniu 26 maja 2011 roku i obowiązującej od 14 października 2011 - rodzice mają prawo do pochówku dziecka, które urodziło się martwe - i to niezależnie, jak długo trwała ciąża. W tym celu rodzice mają prawo wystąpić o wydanie ciałka swojego zmarłego przed narodzeniem dziecka i otrzymać jego kartę zgonu. Tym samym rozpoczyna się procedura organizacji pochówku.

Należy jednak pamiętać, że koszt pogrzebu dziecka nienarodzonego - w trybie art. 11 ust. 5a ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych - czyli wtedy, gdy lekarz nie wyda pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka, a jedynie wystawi kartę zgonu do celów pochówku, rodzice muszą pokryć we własnym zakresie.

Kiedy taka sytuacja ma miejsce? Przede wszystkim wtedy, gdy płeć dziecka jest trudna albo niemożliwa do ustalenia (ze względu na to, że poronienie nastąpiło na bardzo wczesnym etapie ciąży, gdy trudno określić płeć), a rodzice nie decydują się na przeprowadzenie badań genetycznych, aby ją poznać. To bardzo mocno wiąże się nie tylko z kwestiami formalnymi, ale także z brakiem uprawnień rodziców do uzyskania pomocy socjalnej - takiej, jak zasiłek macierzyński, urlop macierzyński oraz właśnie zasiłek pogrzebowy.

Badania genetyczne, niestety, nie należą do badań przystępnych pod względem cenowym. Ich koszt waha się między 400 a 500 złotych. Kiedyś lekarze do karty zgonu dziecka - zwłaszcza zmarłego w pierwszych tygodniach ciąży - wpisywali prawdopodobną płeć opartą na "przeczuciu rodziców". Dziś jednak coraz częściej tak nie czynią, argumentując to niechęcią do urzędowego poświadczania czegoś, co jest bardzo niepewne. Biorąc jednak pod uwagę te różne uwarunkowania - i tak lepszym wyjściem wydaje się decyzja o przeprowadzeniu badań genetycznych - i to z dwóch powodów. Pierwszy związany jest z możliwością otrzymania świadczeń socjalnych, które są niebagatelną wielokierunkową pomocą w tych trudnych momentach. Drugi zaś powód to ten, że po przeprowadzeniu badań genetycznych rodzice wiedzą już, czy ich zmarłe dziecko było chłopcem czy dziewczynką, a co za tym idzie - mogą nadać mu też imię. To wszystko pomaga bardzo w przeżywaniu procesu żałoby.

Gdy znana jest płeć dziecka - rodzice, którzy chcą pochować swoje nienarodzone dziecko - po uzyskaniu od szpitala karty martwego urodzenia mają obowiązek dostarczyć ją w ciągu jednego dnia do Urzędu Stanu Cywilnego. Natomiast w USC następuje pisemne protokolarne zgłoszenie urodzenia dziecka oraz sporządzenie - na podstawie powyższych dokumentów - aktu urodzenia dziecka opatrzonego adnotacją "dziecko martwo urodzone". Dzięki temu, po złożeniu dokumentów w ZUS-ie, rodzice mogą uzyskać zasiłek macierzyński oraz środki na pokrycie kosztów pogrzebu czyli zasiłek pogrzebowy w kwocie 4000 zł.

Jeśli chodzi o indywidualny pochówek dziecka nienarodzonego - może się on odbyć, na wniosek rodziny lub osoby, która się zobowiąże do jego zorganizowania - niezależnie od tego, czy płeć dziecka jest znana czy też nie. Na podstawie karty zgonu (w przypadku gdy nie jest znana płeć - karta ta jest wystawiana do celów pochówku) ciałko dziecka jest odbierane przez zakład pogrzebowy i przygotowywane do pogrzebu. W administracji cmentarza ustala się datę oraz dokładne miejsce pogrzebu.

Jeśli rodzice życzą sobie, aby pogrzeb ich nienarodzonego dziecka miał charakter religijny, zgłaszają to w kancelarii parafialnej. I nie ma znaczenia, czy dziecko zdążyło być ochrzczone czy też nie. Dla Kościoła katolickiego - według obowiązujących przepisów - prośba rodziców o religijny pochówek jest traktowane jak pragnienie chrztu dla ich dziecka. Dlatego liturgia pogrzebowa dziecka nienarodzonego jest zwyczajną liturgią pogrzebową - a nie obrzędem "pokropku", ale normalnym pogrzebem, podczas używane są teksty przewidziane właśnie na pogrzeb dzieci nieochrzczonych. Wśród ceremonii może być też Msza Święta. Jest ona oprawiana w szatach liturgicznych koloru białego (zwyczajnym kolorem szat w czasie liturgii pogrzebowej jest fiolet). Tu jednocześnie należy podkreślić, że nie jest to msza za dziecko, ale za rodziców - i może być ona odprawiona w innym terminie.

Nie wszyscy jednak rodzice decydują się na samodzielne zorganizowanie pogrzebu swojego nienarodzonego dziecka. Co wtedy dzieje się z jego ciałem? Zazwyczaj trafia ono do magazynu w szpitalu - zwykle na kilka tygodni lub miesięcy. Wtedy to rodzina nadal może zdecydować o przeprowadzeniu pogrzebu. Jeśli jednak nie zostaje podjęta taka decyzja - coraz więcej miast organizuje raz lub kilka razy w roku zbiorowy pogrzeb, najczęściej w specjalnej mogile, dedykowanej dzieciom nienarodzonym. Często pogrzeby te odbywają się w dniu 15 października. Wtedy jest obchodzony Dzień Dziecka Utraconego. Data ta jest nieprzypadkowa i oznacza umowny koniec ciąży, która rozpoczęła się ok. 1 stycznia.

Doświadczenie przedwczesnej śmierci dziecka jest dla rodziców zawsze bardzo trudne - tym bardziej, że czasem spotykają się z niezrozumieniem otoczenia oraz brakiem empatii - nawet ze strony osób, wydawałoby się, najbliższych. Warto jednak pozwolić sobie, aby płynący czas leczył rany i nie tracić wiary, że choć to maleństwo odeszło - to przecież miłość, którą samo jego zaistnienie przyniosło - pozostaje, trwa i promieniuje nadzieją...