Jak zabezpieczyć finanse przed śmiercią

17-05-2023

Śmierć bliskiej osoby to dla każdego ogromny cios. Szczególnie gdy nastąpiła nagle w wyniku nieszczęśliwego wypadku. Pogrążona w bólu rodzina z reguły na początku nie myśli o sprawach materialnych. Ale w końcu przychodzi moment, gdy trzeba się o nie zatroszczyć.

Wtedy pojawia się pytanie: co z majątkiem zmarłego? Czy można wypłacić pieniądze z konta tej osoby? Przy tej okazji w rodzinie mogą pojawić się napięcia i spory. Dlatego też warto zatroszczyć się o bezpieczeństwo finansowe swoich bliskich jeszcze za życia, by później w ciężkich chwilach było im łatwiej.

Co z pieniędzmi w banku po śmierci posiadacza rachunku?

Skąd bank wie o śmierci posiadacza rachunku?

Bank dowiaduje się o śmierci posiadacza rachunku najczęściej w momencie, gdy zgłosi to jedna z bliskich osób, bądź też pojawią się w banku spadkobiercy. Aby zgłosić zgon, należy udać się do banku z aktem zgonu.

Jeśli nikt nie zgłosi tego, że właściciel rachunku nie żyje, bank może to ustalić we własnym zakresie. Zgodnie z zapisem ustawy Prawo Bankowe bank ma obowiązek sprawdzić w rejestrze PESEL, czy dana osoba żyje, jeśli od momentu wykonania ostatniej operacji na koncie minęło 5 lat.

ZUS nie zgłasza zgonu posiadacza rachunku do banku.

Blokada rachunku bankowego osoby zmarłej

W chwili, gdy bank dowiaduje się o śmierci posiadacza rachunku, konto bankowe osoby zmarłej jest blokowane. Pieniądze oczywiście nie przepadają: zostaną wypłacone osobie lub osobom, które mają do nich prawo, na przykład na podstawie dziedziczenia ustawowego czy dyspozycji na wypadek śmierci.

Bank od tego momentu przestaje pobierać opłaty za prowadzenie rachunku bankowego. Wygasają także wszelkie usługi, jakie były aktywowane na koncie, na przykład polecenia zapłaty czy zlecenia stałe.

Wygaśnięcie pełnomocnictw do konta zmarłej osoby

W chwili śmierci posiadacza rachunku wygasają wszystkie udzielone do niego pełnomocnictwa.

Należy pamiętać, że pełnomocnik to zupełnie inna funkcja przy koncie, niż współwłaściciel. Pełnomocnik może dysponować pieniędzmi na koncie bankowym za życia jego właściciela. Jeśli ten umrze, pełnomocnik traci wszelkie prawa do środków zgromadzonych na rachunku. Jednak czasami zdarza się, że bank nie wie o fakcie zgonu posiadacza rachunku i wypłaci pieniądze dla pełnomocnika.

Co w przypadku, gdy pełnomocnik wypłaci pieniądze po śmierci posiadacza rachunku?

Trzeba mieć świadomość, że jest to działanie niezgodne z przepisami kodeksu cywilnego. Jeśli pełnomocnik mimo wszystko podejmie środki zgromadzone na rachunku bankowym zmarłego, spadkobiercy ustawowi lub inne osoby mające prawo do środków na koncie mogą wnieść sprawę o kradzież, lub wyłudzenie do sądu.

Śmierć współwłaściciela rachunku a konto wspólne

Co w przypadku śmierci współposiadacza rachunku bankowego? W dużej mierze zależy to od przyjętej polityki banku.

• Niektóre z nich po otrzymaniu informacji o śmierci jednego z właścicieli rachunku automatycznie go blokują do czasu dostarczenia postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub notarialnego poświadczenia dziedziczenia.
  
  
• W innych bankach konto wspólne zostaje przekształcone na rachunek indywidualny żyjącego współposiadacza, a połowa środków zgromadzonych na dotychczasowym koncie wspólnym zostaje przekazana na konto techniczne w banku. Środki te zostaną wypłacone spadkobiercom po przedstawieniu stosownych dokumentów.

Jak znaleźć konta bankowe osoby zmarłej?

Zdarza się, że najbliżsi nie wiedzą, w jakim banku lub bankach zmarła osoba miała rachunki czy lokaty. Jeśli w domu nie zachowały się żadne dokumenty, trudno było to ustalić. Żaden bank nie udzielał takich informacji osobom bez tytułu spadkowego.

Na szczęście od kilku lat to się zmieniło. Banki mają obowiązek prowadzenia Centralnej Informacji o rachunkach bankowych. Znajdują się w niej informacje o wszystkich kontach, jakie zmarły posiadał w bankach i SKOK-ach.

Aby uzyskać informacje z bazy, konieczne będzie posiadanie tytułu prawnego do spadku po posiadaczu rachunku. Z takim dokumentem trzeba udać się do placówki dowolnego banku czy SKOK-u i złożyć odpowiedni wniosek.

Zwrot kosztów pogrzebu

Zgodnie z artykułem 55 Ustawy Prawo bankowe, po śmierci klienta bank jest zobowiązany wypłacić pieniądze z rachunku zmarłego osobie, która udowodni, że poniosła rzeczywiste koszty pogrzebu. Nie trzeba być spokrewnionym ze zmarłym - zwrot otrzymuje ten, kto rzeczywiście za pogrzeb zapłacił.

Ale uwaga: zapis ustawy mówi o tym, że bank wypłaci pieniądze w kwocie nieprzekraczającej kosztów pogrzebu zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w danym środowisku. Oznacza to, że jeśli kwota za organizację pogrzebu wyda się bankowi zbyt wysoka, może zakwestionować i wstrzymać wypłatę środków.

Zwrot kosztów pogrzebu ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym, testamentem czy nawet dyspozycją na wypadek śmierci.

Jak otrzymać zwrot kosztów pogrzebu w banku?

Jeśli to Ty organizujesz pogrzeb, zadbaj o to, by za każdą usługę otrzymać imienny rachunek, który potwierdzi, że to faktycznie Ty poniosłeś koszty. Następnie udaj się do banku, w którym zmarły miał konto. Weź ze sobą odpis skrócony aktu zgonu oraz rachunki. Pracownik pomoże Ci wypełnić wniosek o zwrot kosztów pogrzebu.

Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci

Jeśli chcesz zabezpieczyć swoich najbliższych na wypadek nieoczekiwanej śmierci, warto wykonać wcześniej zapis na wypadek śmierci.

Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci pozwala na to, by wskazane w niej osoby wypłaciły bez żadnych problemów i nie czekając na postępowanie spadkowe czy testament określoną sumę pieniędzy z konta zmarłej osoby.

Niestety, istnieją pewne ograniczenia co do zapisu na wypadek śmierci:

1. Limity. Łączna suma zapisów we wszystkich bankach i na wszystkich kontach nie może przekroczyć w I połowie 2023 r. kwoty 143,566 zł.
2. Nie można zrobić zapisu na wypadek śmierci do kont czy lokat wspólnych.
3. Upoważnić można jedynie najbliższą rodzinę: małżonka, zstępnych i wstępnych.
4. Przed dyspozycją na wypadek śmierci mają pierwszeństwo dwie wypłaty środków: na poczet nienależnie pobranych świadczeń oraz na pokrycie kosztów pogrzebu.

Sprawdź, na czym polega dyspozycja na wypadek śmierci i jak ją założyć w banku.

Testament

Testament jest najlepszym rozwiązaniem, gdy chcesz, by Twój majątek po Twojej śmierci trafił do konkretnej osoby, czy osób. Jest to tak naprawdę jedyny sposób na to, by dziedziczyła bliska Ci osoba spoza rodziny. Na przykład ktoś, z kim pozostajesz w nieformalnym związku, najlepszy przyjaciel, Twój wieloletni opiekun, itp.

Masz dwie możliwości, by zabezpieczyć przyszłość bliskich Ci osób za pomocą testamentu.

Rodzaje testamentów:

1. Testament własnoręcznie napisany, tak zwany holograficzny. Musi zawierać własnoręcznie napisaną wolę co do podziału majątku i być opatrzony czytelnym podpisem i datą. W tym przypadku majątek dzielony jest procentowo (np. 40% mężowi, 30% córce, 30% wnuczkowi). Jeśli ktoś chciałby zapisać konkretne rzeczy konkretnym osobom, musi udać się do notariusza, by sporządzić testament. Taka sama zasada obowiązuje, jeśli chcesz w testamencie umieścić zapis windykacyjny. Polega on na tym, że po Twojej śmierci spadkobierca automatycznie staje się właścicielem zapisanego przedmiotu. Jeśli testament nie ma zapisu windykacyjnego, to taka osoba musi wystąpić z roszczeniem o wydanie przedmiotu do pozostałych spadkobierców. Jeśli oni odmówią, konieczna jest sprawa sądowa.
   
   
2. Testament sporządzony u notariusza. Wiele osób decyduje się na testament notarialny, pomimo faktu, że jego ustanowienie wymaga wniesienia opłaty. Zyskuje się pewność, że jest sporządzony prawidłowo i trudno byłoby go podważyć w sądzie.

Postępowanie spadkowe w przypadku dziedziczenia ustawowego

Postępowanie spadkowe w przypadku, gdy zmarły nie pozostawił testamentu, może przyjąć jedną z dwóch form:

• Postępowania sądowego w sprawie nabycia spadku. Polega to na tym, że składa się wniosek o stwierdzenie nabycia spadku do sądu rejonowego właściwego dla miejsca ostatniego zamieszkania osoby zmarłej. W takim piśmie trzeba wymienić pozostałe osoby, które należą do kręgu najbliższej rodziny zmarłego. Obejmuje dwa etapy. W pierwszym stwierdzane jest nabycie spadku, czyli listę osób uprawnionych do spadku po zmarłej osobie oraz ich udziały w spadku. Etap drugi to dział spadku, kiedy poszczególne przedmioty z majątku osoby zmarłej zostają przypisane do konkretnych spadkobierców.
  
  
• Postępowania notarialnego. W tym przypadku sporządza się protokół dziedziczenia oraz akt poświadczenia dziedziczenia. Ta droga jest szybsza niż postępowanie spadkowe, ale wymaga po pierwsze, zgody wszystkich spadkobierców, a po drugie, wszystkie osoby, które mogą być spadkobiercami, muszą być obecne. Nawet jeśli nie są w testamencie ujęte.

Ubezpieczenie na życie

Niestety, nie każdego stać na to, by po swojej śmierci pozostawić po sobie środki pozwalające jego najbliższym godnie żyć. Wyobraźmy sobie sytuację: młode małżeństwo na dorobku, z kredytem i małym dzieckiem, praktycznie bez oszczędności. I nagle w wypadku ginie głowa rodziny, której dochód stanowił główne utrzymanie całej trójki. W takim wypadku matka z dzieckiem pozostają praktycznie bez środków do życia.

Aby nie dopuścić do takiej sytuacji, warto zawczasu wykupić prywatne ubezpieczenie na życie. Podpisując umowę z ubezpieczycielem, możesz wskazać osoby uposażone, czyli te, które po Twojej śmierci otrzymają pieniądze od ubezpieczyciela.

Wiele osób twierdzi, iż nie potrzebuje dodatkowego ubezpieczenia na życie, gdyż mają kredyt hipoteczny i ubezpieczenie przy kredycie. Jest to bardzo duży błąd. Takie ubezpieczenie na życie przy kredycie mieszkaniowym polega na tym, iż uposażonym w razie śmierci kredytobiorcy jest bank. Zatem gdyby ubezpieczony zmarł, to bank otrzyma pieniądze od firmy ubezpieczeniowej i spłaci z niej część lub całość kredytu (zależy, czy kredyt był tylko na ubezpieczonego, czy brany z drugą osobą). Owszem, zobowiązanie najbliższych osób zmarłej osoby się zmniejszy, ale nadal pozostaną one bez środków do życia.

Na co warto zwrócić uwagę przy ubezpieczeniu na życie:

1. Suma ubezpieczenia. Zastanów się, jaka kwota pozwoli Twoim najbliższym godnie przeżyć przynajmniej kilka-kilkanaście miesięcy po Twojej ewentualnej śmierci.
2. Wykluczenia. Każdy ubezpieczyciel umieszcza w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia (OWU) całą listę wykluczeń, czyli: jeśli śmierć nastąpi w określonych okolicznościach lub z ujętych w OWU przyczyn, wtedy ubezpieczyciel nie wypłaci pieniędzy. Na przykład bardzo częstym wykluczeniem jest samobójstwo lub śmierć na skutek niektórych chorób (np. udar czy zawał).
3. Składka. Ofert ubezpieczeń na życie na rynku jest mnóstwo. Warto poświęcić nieco czasu, by znaleźć te, w której składka w stosunku do sumy ubezpieczenia i najmniejszej ilości wykluczeń jest najniższa.

Jak zabezpieczyć rodzinę na wypadek śmierci?

Po pierwsze: sporządź dyspozycję wkładem na wypadek śmierci, by ułatwić najbliższym dostęp do pieniędzy. Jeśli tego nie zrobisz, na przykład Twój małżonek czy dzieci będą musiały czekać na rozstrzygnięcie postępowania spadkowego, czy otwarcie testamentu i do tego momentu nikt nie skorzysta z pieniędzy na Twoim koncie.

Po drugie: zastanów się nad ubezpieczeniem na życie. Składka to kilkadziesiąt złotych miesięcznie, ale dzięki temu możesz zapewnić godne życie swoim najbliższym.

Po trzecie: poinformuj rodzinę o tym, co robisz. Zostawiasz po sobie testament? Ubezpieczenie? Dyspozycję na wypadek śmierci? Poinformuj o tym osoby w nich uposażone. Skąd Twoje dziecko ma wiedzieć, że masz ubezpieczenie na życie, w którym go uposażasz na wypadek śmierci? Ani ubezpieczyciel, ani bank nie będą szukać i informować wskazanych przez Ciebie osób o tym, że coś im się należy. Musisz o to zadbać samodzielnie.

Popularne stają się czerwone teczki: wkładasz do niej wszystkie dokumenty, które będą przydatne dla najbliższych po twojej śmierci i informujesz ich, że gdyby Ciebie zabrakło, mają otworzyć tę teczkę.