Pogrzeb strażaka

09-11-2022

Pogrzeb osoby, która pełniła służbę w Państwowej Straży Pożarnej, odbywa się zawsze według ściśle określonych zasad. Są one uregulowane przepisami Ceremoniału Pożarniczego, który został opublikowany 21 lutego 2022 roku i który reguluje wszystkie kwestie, związane z organizacją tego typu uroczystości.

Pogrzeb według ceremoniału pożarniczego - komu przysługuje?

Według ceremoniału pożarniczego - pogrzeb oficerów straży pożarnej i tym samym asysta honorowa PSP - przysługuje podczas uroczystości pogrzebowych:

• funkcjonariuszy, strażaków, którzy zginęli podczas działań ratowniczych, w związku z tymi działaniami (w tym strażaków, którzy zginęli podczas misji poza granicami kraju),
• funkcjonariuszy podczas ćwiczeń i szkoleń w czasie służby oraz podczas ratowania życia ludzkiego i wszelkiego mienia, będąc poza czasem służby.

Ponadto ceremoniał pożarniczy stosuje się podczas pogrzebów nadbrygadierów i generałów brygadierów Państwowej Straży Pożarnej oraz nadbrygadierów i generałów brygadierów Państwowej Straży Pożarnej w stanie spoczynku.

Ceremoniał ten obejmuje również strażaków i pracowników Państwowej Straży Pożarnej, strażaków w stanie spoczynku oraz byłych pracowników jednostek organizacyjnych PSP (emeryci, których ostatnim miejscem pracy była Państwowa Straż Pożarna).

O udział honorowej asysty wnioskuje za zgodą rodziny zmarłego kierownik jednostki organizacyjnej PSP lub organizator pogrzebu.

O składzie asysty honorowej PSP decyduje kierownik jednostki organizacyjnej PSP. Organizator może również uwzględnić udział w uroczystości orkiestry. W uzasadnionych przypadkach kierownik jednostki organizacyjnej PSP bądź organizator pogrzebu może wystąpić do Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej lub komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej z wnioskiem o skierowanie asysty honorowej PSP. Udział asysty honorowej PSP w obiekcie sakralnym oraz na cmentarzu wymaga dokonania uzgodnień z zarządcą obiektu.

W przypadku strażaków w stanie spoczynku, organizatorem uroczystości jest właściwy kierownik jednostki organizacyjnej PSP, z której strażak odszedł na emeryturę. Dotyczy to również pracowników, którzy pracowali w tej jednostce organizacyjnej PSP. W przypadku pogrzebu strażaka, który zginął podczas działań ratowniczych jako członek ochotniczej straży pożarnej, organizacją uroczystości pogrzebowej zajmuje się jednostka organizacyjna PSP, w której zmarły pełnił służbę.

Podobieństwa i różnice w obrzędach - w zależności od charakteru pogrzebu

Nie ma znaczenia czy organizowana uroczystość będzie miała charakter świecki, czy religijny. W przypadku uroczystości religijnej jest ona prowadzona przez duchownego, a nabożeństwo żałobne może odbyć się w świątyni wskazanej przez rodzinę lub organizatora pogrzebu. Uroczystość pogrzebową o charakterze wyznaniowym prowadzi duchowny lub kapelan PSP, również odprawia on egzekwie pogrzebowe. Uroczystość o charakterze świeckim prowadzi Mistrz Ceremonii Pogrzebowej. W ceremonii wyznaniowej zmiana posterunku honorowego następuje w trakcie liturgii w czasie ustalonym z duchownym lub kapelanem PSP. W ceremonii świeckiej moment zmiany posterunku honorowego należy uzgodnić z mistrzem ceremonii.

Kierownik jednostki organizacyjnej PSP może wyrazić zgodę na przewiezienie trumny lub urny odpowiednim pojazdem pożarniczym z obiektu sakralnego lub domu pogrzebowego na miejsce pochówku. Trumnę lub urnę ustawia się centralnie na platformie pojazdu lub w pojeździe (w sposób zapewniający bezpieczny transport). Wszyscy strażacy biorący udział w uroczystości występują w ubiorze wyjściowym ze sznurem galowym oraz z rękawiczkami skórzanymi czarnymi.

Posterunek honorowy - zasady

W trakcie trwania uroczystości religijnej - na 15 minut przed ceremonią - wystawiany jest posterunek honorowy. W jego skład mogą wchodzić strażacy, nie wchodzący w skład asysty honorowej PSP oraz przedstawiciele władz państwowych, organizacji pozarządowych, przyjaciele zmarłego i inne osoby. Organizator ustala skład posterunku, kolejność i czas posterunku honorowego oraz strażaka rozprowadzającego poszczególne zmiany.

Na 5 minut przed uroczystością przy trumnie wystawiany jest posterunek honorowy czteroosobowy (dopuszcza się posterunek dwuosobowy), a przy urnie dwuosobowy. Strażacy ustawiają się w odległości 1 kroku frontem do trumny, a przy urnie frontem do zebranych. Dopuszcza się pełnienie posterunku honorowego przez funkcjonariuszy i żołnierzy spoza asysty honorowej PSP po rozpoczęciu mszy świętej lub nabożeństwa żałobnego. Kierownik jednostki organizacyjnej PSP wyznacza strażaka odpowiedzialnego za ustalenie składu oraz liczby zmian posterunku honorowego przy trumnie (urnie). Wprowadzenie zmiany strażaków na posterunku honorowym dokonuje dowódca asysty honorowej PSP lub strażak wyznaczony przez kierownika jednostki organizacyjnej PSP.

Dowódca wprowadzający posterunek honorowy zatrzymuje się w określonej odległości przed trumną (urną), oddaje honory przez salutowanie, a strażacy wchodzący w skład posterunku nie przerywają marszu i zajmują wyznaczone miejsca przy trumnie (urnie) w odległości 1 kroku po lewej i prawej stronie (w przypadku trumny) i frontem do zebranych (w przypadku urny). Na komendę dowódcy posterunku wykonują jednocześnie zwrot w przypadku trumny - w prawo dwóch strażaków i w lewo dwóch strażaków (przy trumnie można wystawić również dwuosobowy posterunek honorowy PSP a w przypadku urny - w tył (frontem do zebranych i bokiem do urny).

Przeprowadzanie zmiany posterunku honorowego nie może zakłócać przebiegu najważniejszych elementów liturgii.

Ustawienie i dekoracja trumny lub urny - wytyczne

W przypadku pogrzebu strażaków wszystkie kwestie zostały bardzo szczegółowo opisane, nawet te dotyczące ustawienia trumny czy też urny. Na trumnie bez flagi państwowej RP umieszcza się czapkę rogatywkę zmarłego, skierowaną daszkiem w stronę wiernych (bez mocowania do trumny) na wysokości piersi zmarłego. Na urnie nie umieszcza się nakrycia głowy.

Na trumnie w przypadku strażaków, którzy zginęli podczas działań ratowniczych, w związku z tymi działaniami (w tym strażaków, którzy zginęli podczas misji poza granicami kraju), podczas ćwiczeń i szkoleń w czasie służby oraz podczas ratowania życia ludzkiego i wszelkiego mienia, będąc poza czasem służby, trumnę przykrywa się flagą państwową RP o wymiarach 100x240 cm, umieszczoną wzdłuż trumny, białym pasem po stronie serca zmarłego. Urnę dekoruje się biało-czerwoną szarfą o wymiarach 100x6 cm.

Trumnę o niestandardowych wymiarach przykrywa się flagą państwową RP o proporcji 5:8. Flaga powinna przykrywać brzegi wieka trumny. Trumnę strażaka, który zginął podczas misji poza granicami kraju, dekoruje się flagą państwową z godłem RP. Flagę układa się w poprzek trumny, tak aby wizerunek orła spoczywał na piersi zmarłego, a brzegi flagi przykrywały dolną krawędź trumny. Na trumnie przykrytej flagą państwową RP lub flagą państwową z godłem RP nie umieszcza się czapki rogatywki zmarłego, kwiatów i nie posypuje się jej ziemią. Dopuszcza się możliwość umieszczenia czapki rogatywki obok trumny. W celu umożliwienia posypania trumny ziemią, powinno się zawinąć flagę, aby odsłonić fragment wieka trumny.

Pogrzeb strażaka - kondukt

Po zakończonej ceremonii w obiekcie sakralnym lub domu pogrzebowym dopuszcza się ustawienie kompanii honorowej (w ugrupowaniu rozwiniętym) lub pocztu sztandarowego ze sztandarem jednostki organizacyjnej PSP zmarłego strażaka przed obiektem sakralnym lub domem pogrzebowym - za karawanem pogrzebowym (pojazdem pożarniczym) z trumną (urną).

Po wyniesieniu trumny (urny) z obiektu sakralnego lub domu pogrzebowego i złożeniu trumny (urny) w karawanie pogrzebowym (pojeździe pożarniczym), dowódca kompanii honorowej wydaje odpowiednie komendy do przegrupowania i zajęcia wyznaczonego miejsca w kondukcie żałobnym. Posterunek honorowy opuszcza obiekt sakralny lub dom pogrzebowy i ustawia się po obu stronach karawanu lub pojazdu pożarniczego. Wyznaczeni strażacy odbierają wieńce i wiązanki, zdjęcie zmarłego, poduszki z orderami i odznaczeniami, nakrycie głowy zmarłego i ustawiają się w kondukcie żałobnym.

Wyznaniowy kondukt pogrzebowy formowany jest w następującej kolejności:

• osoba cywilna lub strażak niosący symbol religijny;
• orkiestra;
• kompania honorowa;
• poczet sztandarowy ze sztandarem jednostki organizacyjnej PSP zmarłego strażaka (jeżeli nie występuje w składzie kompanii honorowej);
• poczty sztandarowe towarzyszące;
• delegacja z wieńcami (w pierwszej kolejności najbliższej rodziny, następnie przedstawicieli władz państwowych, administracyjnych i samorządowych oraz innych);
• strażak niosący zdjęcie zmarłego strażaka;
• strażacy niosący poduszki z orderami i odznaczeniami;
• strażak niosący nakrycie głowy zmarłego strażaka;
• ksiądz lub kapelan PSP;
• pojazd z trumną (urną) w asyście posterunku honorowego;
• rodzina zmarłego;
• delegacje oraz pozostali uczestnicy uroczystości pogrzebowej.

Złożenie do grobu i zakończenie uroczystości

Po przybyciu konduktu pogrzebowego na miejsce pochówku orkiestra przerywa grę i ustawia się wraz z asystą honorową PSP w wyznaczonym przez organizatora miejscu. Kompania ustawia się w szyku rozwiniętym. Delegacje z wieńcami i strażacy niosący zdjęcie zmarłego, poduszki z orderami i odznaczeniami oraz nakrycie głowy zmarłego stają po obu stronach grobu, w odległości 2-3 kroków od niego.

Trumnę (urnę) ustawia się przed grobem na odpowiednio przygotowanych podporach. Jeżeli trumna jest przykryta flagą państwową RP, zdejmuje się ją przed złożeniem trumny do grobu. Po ustawieniu trumny (urny) trębacze lub fanfarzyści grają sygnał Słuchajcie Wszyscy.

Po egzekwiach pogrzebowych lub przemówieniach, asysta honorowa PSP zdejmuje flagę państwową RP z trumny, która jest uroczyście składana i przekazywana przełożonemu. Bezpośrednio przed złożeniem do grobu, dowódca kompanii honorowej podaje odpowiednie komendy a w trakcie składania trumny lub urny do grobu sztandarowy salutuje sztandarem w miejscu a trębacze lub fanfarzyści grają w tym czasie trzykrotnie Hasło WP (zamiast Hasła WP lub po jego odegraniu dopuszcza się stosowanie sygnałów dźwiękowych pojazdów pożarniczych). Werbliści wykonują tremolo, strażacy i delegacje uczestniczące w uroczystości pogrzebowej składają wieńce i wiązanki kwiatów na grobie i następnie oddają honory przez salutowanie (skłon głowy w przypadku osoby cywilnej). Po złożeniu ostatniego wieńca werbliści przerywają grę, a trębacz lub fanfarzysta gra jeden z utworów: Śpij Kolego, Cisza lub Zapada zmrok.

Następnie przełożony zmarłego lub jego przedstawiciel składając kondolencje najbliższej rodzinie, przekazuje np. flagę państwową RP, przewidziane pośmiertne odznaczenie lub nadanie wyższego stopnia, odpięte wcześniej z poduszek i złożone w specjalnie przygotowanym etui odznak orderów i odznaczeń, list kondolencyjny, czapkę rogatywkę i zdjęcie zmarłego.

W dalszej kolejności kondolencje mogą składać rodzinie delegacje strażaków i przyjaciele zmarłego. Asysta honorowa PSP opuszcza teren cmentarza krokiem zwykłym. 

Nie ulega wątpliwości, że pogrzeby z ceremoniałem pożarniczym należą do najpiękniejszych ceremonii pogrzebowych.

Zobacz również: 🡆 Jak odczytywać symbolikę cmentarną?